Spinel

Spinel (spinel właściwy) – minerał z gromady tlenków, zaliczany do grupy spineli. Należy do grupy minerałów rzadkich.

Nazwa pochodzi od charakterystycznego, ostrokrawędzistego kształtu kryształów (po łacinie „spina” – strzała).

Właściwości

Tworzy kryształy izometryczne (ośmiościany lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia. Jest kruchy i przezroczysty. Niekiedy wykazuje asteryzm a sporadycznie efekt kociego oka.
Teoretycznie zawiera 28,2% MgO i 71,8% Al.₂ O₃, obfite domieszki izomorficzne Cr, Zn, Fe, Mn powodują tworzenie wielu odmian różniących się barwą: czerwony w odcieniach (s. rubinowy), niebieskawy (s. szafirowy) , zielony (cejlonit), brunatnawy (pleonast), żółtawy (rubicel), brunatnoczerwony (s. almandynowy), czarny (hercynit –s. żelazawy), ciemnobrunatny (galaxyt –s.manganawy), niebieskozielony lub żółty (gahnit –s. cynkowy). Występuje w skupieniach ziarnistych oraz odosobnionych ziarn.

Występowanie

Spinel i jego odmiany występują w utworach strefy kontaktowo- metasomatycznej, w zmienionych dolomitach i wapieniach zasobnych w tlenek magnezu. Powstają w wysokich temperaturach. Współwystępują z granatami, piroksenami, towarzyszą mu dolomit, magnetyt, cyrkon, korund.

Miejsca występowania: Spinele jakości jubilerskiej spotyka się w Tajlandii (w okolicach Bo Ploi), Kambodży i Laosie. W USA spinele można znaleźć przede wszystkim w stanie Nowym Jorku (kryształy z Amita osiągają masę do 14 kg), New Jersey i Karolinie Północnej.
Także: Madagaskar, Birma, Afganistan, Kanada, Włochy. W Europie pojedyncze spinele pojawiają się w Norwegii (Akeru, kryształy ok. 3 cm), w Finlandii, Włoszech i Niemczech.

W Polsce niewielkie ilości spinelu znaleziono w piaskach złotonośnych okolic Złotoryi, w aluwiach Izery w Karkonoszach.

Zastosowanie

• stosowane do produkcji materiałów ściernych
• do produkcji łożysk, ruchomych części zegarów
• ma znaczenie naukowe – wskaźnik warunków przeobrażeń skał
• poszukiwany, wysoko ceniony kamień kolekcjonerski
• wiele odmian to cenne kamienie szlachetne o wartości jubilerskiej, są wykorzystywane do wyrobu cennej biżuterii.

Historia

Spinele

Encyklopedia Jubilerstwa