Jaspis
Jaspis (nazwa pochodzi od greckiego słowa iaspis – cętkowany kamień) — skała osadowa, zbita, drobnoziarnista, zbudowana z chalcedonu i kwarcu – występują one w zmiennych proporcjach. Zawiera różne minerały spełniające rolę domieszek są to: hematyt, goethyt, magnetyt, mangan, chloryty, aktynolit, epidot, zoisyt. Związki żelaza nadają jaspisom barwę brązową, żółtą, czerwoną lub zieloną.
Właściwości
- Wzór chemiczny: SiO2
- Układ krystalograficzny: trygonalny
- Barwa: wszystkie barwy, pasiasty lub plamisty
- Rysa: biała, żółta, brązowa, czerwona
- Twardość w skali Mohsa: 6,5 -7
- Gęstość: 2,58 -2,91 g/cm3
- Łupliwość: brak
- Przełam: haczykowaty, muszlowy
Jaspis jest odmianą chalcedonu, niekiedy jednak ze względu na ziarnistą strukturę traktuje się go jako samodzielną grupę w obrębie grupy kwarców.
Odmiany:
- basanit – drobnoziarnisty, czarny. Stosowany przez jubilerów do próby rysy;
- jaspis agatowy – żółto, brązowo lub zielono nakrapiany, zrośnięty z agatem;
- jaspis egipski – (kwarc niklowy) silnie żółty i czerwony;
- jaspis pejzażowy – brązowy, przypominający pejzaż rysunek wywołany tlenkiem żelaza;
- jaspis pasiasty – struktura warstwowa z szerszymi lub węższymi pasami;
- jaspis z Nunkirchen – białoszarawy, znaleziony w Nadrenii. Barwiony błękitem berlińskim, jako „niemiecki lapis” – imituje lapis lazuli;
- mookait – z różowymi lub jasnoczerwonymi chmurkami. Znaleziony w Australii;
- rogowiec – bardzo drobnoziarnisty, szary, brązowoczerwony, rzadziej zielony lub czarny;
- silex – żółto i brązowoczerwono plamisty lub pasiasty;
- unakit – zielono różowa odmiana zbudowana z kwarcu i chalcedonu.
Występowanie
Zazwyczaj w skałach osadowych w postaci drobnych wkładek; jako wypełnienie szczelin lub żył oraz w postaci buł. Często występuje w formie otoczaków w osadach aluwialnych i lodowcowych. Jest szeroko rozpowszechniony, czasami tworzy duże wystąpienia o charakterze złóżowym.
Miejsca występowania:
- Świat: Meksyk, USA, Rosja – (Ural i Syberia), Chiny, Indie.
- Polska: Niedźwiedzia Góra, k. Krzeszowic.
Zastosowanie
- Materiał jubilerski
Encyklopedia Jubilerstwa
