Jaspis

Jaspis (nazwa pochodzi od greckiego słowa iaspis – cętkowany kamień) — skała osadowa, zbita, drobnoziarnista, zbudowana z chalcedonu i kwarcu – występują one w zmiennych proporcjach. Zawiera różne minerały spełniające rolę domieszek są to: hematyt, goethyt, magnetyt, mangan, chloryty, aktynolit, epidot, zoisyt. Związki żelaza nadają jaspisom barwę brązową, żółtą, czerwoną lub zieloną.

Właściwości

• Wzór chemiczny: SiO₂
• Układ krystalograficzny: trygonalny
• Barwa: wszystkie barwy, pasiasty lub plamisty
• Rysa: biała, żółta, brązowa, czerwona
• Twardość w skali Mohsa: 6,5 -7
• Gęstość: 2,58 -2,91 g/cm3
• Łupliwość: brak
• Przełam: haczykowaty, muszlowy

Jaspis jest odmianą chalcedonu, niekiedy jednak ze względu na ziarnistą strukturę traktuje się go jako samodzielną grupę w obrębie grupy kwarców.

Odmiany:

• basanit – drobnoziarnisty, czarny. Stosowany przez jubilerów do próby rysy;
• jaspis agatowy – żółto, brązowo lub zielono nakrapiany, zrośnięty z agatem;
• jaspis egipski – (kwarc niklowy) silnie żółty i czerwony;
• jaspis pejzażowy – brązowy, przypominający pejzaż rysunek wywołany tlenkiem żelaza;
• jaspis pasiasty – struktura warstwowa z szerszymi lub węższymi pasami;
• jaspis z Nunkirchen – białoszarawy, znaleziony w Nadrenii. Barwiony błękitem berlińskim, jako „niemiecki lapis” – imituje lapis lazuli;
• mookait – z różowymi lub jasnoczerwonymi chmurkami. Znaleziony w Australii;
• rogowiec – bardzo drobnoziarnisty, szary, brązowoczerwony, rzadziej zielony lub czarny;
• silex – żółto i brązowoczerwono plamisty lub pasiasty;
• unakit – zielono różowa odmiana zbudowana z kwarcu i chalcedonu.

Występowanie

Zazwyczaj w skałach osadowych w postaci drobnych wkładek; jako wypełnienie szczelin lub żył oraz w postaci buł. Często występuje w formie otoczaków w osadach aluwialnych i lodowcowych. Jest szeroko rozpowszechniony, czasami tworzy duże wystąpienia o charakterze złóżowym.

Miejsca występowania:

• Świat: Meksyk, USA, Rosja – (Ural i Syberia), Chiny, Indie.

• Polska: Niedźwiedzia Góra, k. Krzeszowic.

Zastosowanie

• Materiał jubilerski

Encyklopedia Jubilerstwa